By Cadys Wang    Photo：CANVA

Trong “đấu trường” logistics toàn cầu đầy cạnh tranh, hai tuyến hàng hải giữ vai trò chiến lược không thể thay thế là Kênh đào Suez và Kênh đào Panama. Dù không trực tiếp cạnh tranh, các thách thức vận hành khác biệt và phân khúc thị trường riêng khiến chúng tạo nên một “cuộc đối đầu” thực tế, định hình chi phí logistics, độ tin cậy dịch vụ và chiến lược thu mua của doanh nghiệp. Quan trọng là mỗi kênh phục vụ các bán cầu khác nhau và không thể thay thế lẫn nhau.

Với tư cách đơn vị tư vấn logistics quốc tế, chúng tôi phân tích các điểm so sánh then chốt và lý giải vì sao ngành phải dịch trọng tâm sang tăng cường khả năng chống chịu chuỗi cung ứng—không chỉ là tốc độ.

Kênh đào Suez: Hành lang tốc độ cao Á-Âu
Đi qua Ai Cập, nối Biển Đỏ với Địa Trung Hải, Kênh đào Suez là “động mạch chính” của thương mại Á-Âu, hoạt động như hành lang tốc độ cao cho logistics Á-Âu.

Rủi ro địa chính trị và yếu tố chi phí
Rủi ro liên quan đến Suez chủ yếu mang tính địa chính trị, khiến biến động trở thành mối lo trung hạn:
• Yếu tố đe dọa gồm xung đột vũ trang và tấn công ở Biển Đỏ, bất ổn chính trị và các sự cố tắc nghẽn hoàn toàn (ví dụ tàu Ever Given).
• Dù hải trình tiết kiệm nhiên liệu, tổng chi phí vẫn cao do phí qua kênh lớn và phí bảo hiểm tăng vì điều kiện rủi ro chiến tranh, thường kèm phụ phí an ninh.
• Mức linh hoạt về kích cỡ tàu cao hơn nhờ hạn chế kích thước ít khắt khe.

Kênh đào Panama: Cổng logistics của Tây Bán Cầu
Cắt ngang Trung Mỹ, nối Thái Bình Dương với Đại Tây Dương, Kênh đào Panama là “cửa ngõ” logistics của Tây Bán Cầu, chủ yếu phục vụ luồng hàng Á-bờ Đông Hoa Kỳ và thương mại Mỹ Latinh–Hoa Kỳ.

Rủi ro khí hậu và yếu tố chi phí
Thách thức chủ đạo của Panama là hạn hán cực đoan do biến đổi khí hậu—rủi ro mang quỹ đạo dài hạn:
• Nguồn nước suy giảm hạn chế vận hành âu tàu và làm giảm công suất qua kênh mỗi ngày.
• Sự phụ thuộc vào hệ thống âu tàu dùng nước ngọt khiến kênh rất nhạy với biến thiên khí hậu.
• Phụ phí Nước ngọt tăng và thiếu suất qua kênh mùa khô khiến cơ chế “đấu giá” suất qua kênh trở nên bình thường hóa, đôi khi đẩy giá lên rất cao.
• Hạn chế Neo-Panamax giới hạn chiến lược bố trí đội tàu.

Chức năng, trọng tâm thị trường và hồ sơ hàng hóa
Hai kênh phục vụ các hệ sinh thái thương mại hoàn toàn khác nhau, về bản chất không thể thay thế.

Kênh đào Suez
• Thị trường cốt lõi: Á-Âu
• Hàng chính: điện tử tiêu dùng, may mặc/thời trang nhanh, máy móc công nghiệp, đồ gia dụng
• Chi phối nhịp độ sản xuất và bán lẻ tại châu Âu

Kênh đào Panama
• Thị trường cốt lõi: Á-bờ Đông Hoa Kỳ và Mỹ Latinh–Hoa Kỳ
• Hàng chính: ngũ cốc/nông sản, nguyên liệu công nghiệp, hàng bách hóa và trung chuyển, logistics năng lượng
• Tác động đến dòng chảy nông sản và năng lượng khắp châu Mỹ

Cự ly hải trình và hiệu quả thời gian
So sánh thời gian cho thấy lợi thế chiến lược của mỗi kênh:

Đi đường vòng không chỉ làm chậm giao hàng—mà còn làm tăng:
• Mức tiêu thụ nhiên liệu
• Chi phí vận hành
• Phơi nhiễm bảo hiểm
• Độ phức tạp trong lập lịch đội tàu

Cấu phần chi phí và phụ phí
Thách thức của mỗi kênh tạo ra tác động tài chính đặc thù:

Kênh đào Suez
• Phí qua kênh cao
• Mức đốt nhiên liệu thấp hơn nhờ hải trình ngắn
• Phí bảo hiểm tăng do rủi ro địa chính trị
• Có thể phát sinh phụ phí liên quan an ninh

Kênh đào Panama
• Khan hiếm suất qua kênh do hạn hán
• Phụ phí Nước ngọt leo thang
• Đặt chỗ ưu tiên theo cơ chế đấu giá
• Chi phí xếp hàng chờ vì công suất âu tàu bị hạn chế
Khi áp lực khí hậu gia tăng, chi phí đấu giá có thể tăng đột biến.

Hồ sơ rủi ro và giới hạn vận hành
Bản chất rủi ro của hai kênh khác nhau rõ rệt:

Ràng buộc bổ sung:
• Suez: Quản trị phát thải nghiêm ngặt hơn, linh hoạt tàu cao hơn
• Panama: Giới hạn Neo-Panamax, phụ thuộc khí hậu lớn

Tác động đến chuỗi cung ứng toàn cầu
Hệ quả gián đoạn khác nhau theo khu vực:

Gián đoạn Suez → Áp lực châu Âu
• Trễ tồn kho bán lẻ
• Tắc nghẽn nguồn cung điện tử
• Rủi ro thời điểm cho thời trang nhanh (tính mùa vụ then chốt)

Gián đoạn Panama → Thị trường Hoa Kỳ thắt chặt
• Trì hoãn xuất khẩu nông sản
• Ùn tắc logistics năng lượng
• Chi phí thương mại Mỹ Latinh–Hoa Kỳ tăng

Mỗi tình huống tê liệt kênh sẽ lan tỏa sang các hệ sinh thái công nghiệp hoàn toàn khác nhau.

Xu hướng thị trường và triển vọng 2025
Quan sát cho thấy sự phân kỳ:

Kênh đào Suez
• Lưu lượng tàu dần quay lại
• Đầu tư an ninh gia tăng
• Phí qua kênh vẫn ở mức cao

Kênh đào Panama
• Hạn hán kéo dài, chưa có tín hiệu cải thiện rõ
• Công suất qua kênh tiếp tục bị giới hạn
• Đấu giá suất qua kênh trở nên bình thường hóa

Sự dịch chuyển chiến lược của ngành hướng đến khả năng chống chịu
Biến động ở cả hai kênh đã thúc đẩy chuyển dịch trong hoạch định logistics:

1. Kịch bản đa tuyến
   Doanh nghiệp phải chuẩn bị phương án tuyến thay thế—không thể phụ thuộc một tuyến duy nhất.

2. Vận tải đa phương thức
   Tích hợp SEA + AIR + RAIL trở thành tiêu chuẩn, cùng với:
   • Tái phân bổ tuyến
   • Vận tải đường bộ xuyên biên giới
   • Mở rộng kết nối đường sắt (đặc biệt tại Hoa Kỳ)

3. Quản trị các lớp chi phí
   Các phụ phí bổ sung (PSS, ùn tắc, rủi ro chiến tranh) xuất hiện thường xuyên hơn và phạm vi rộng hơn.

4. Bố trí tồn kho linh hoạt
   Tăng hàng dự trữ an toàn và “gần hóa” giúp rút ngắn thời gian phản ứng.

Kết luận: Ưu tiên khả năng chống chịu hơn tốc độ
Thách thức của Suez và Panama khác nhau—địa chính trị so với khí hậu—nhưng có một điểm chung:
Sự bất định kéo dài.
Trong bối cảnh này, thành công của chuỗi cung ứng toàn cầu không dựa vào hải trình ngắn nhất, mà nằm ở năng lực thích ứng, đa dạng hóa và xây dựng khả năng chống chịu ở cấp hệ thống.

Chúng tôi rất cảm kích nếu bạn có thể chia sẻ blog của TGL với bạn bè của mình, những người quan tâm đến thông tin thị trường trực tiếp về ngành Logistics - Chuỗi cung ứng và các sự kiện kinh tế cập nhật khác.