By Eric Huang    Photo：CANVA

Vào một buổi sáng ẩm ướt tại cảng Rotterdam, những cẩu trục khổng lồ vươn lên như những gã khổng lồ bằng thép, từ tốn nâng những container chất đầy giày thể thao và điện thoại thông minh. Cách đó hàng nghìn dặm, trong một kho hàng ở ngoại ô TP. Hồ Chí Minh, công nhân đang tất bật xếp các pallet điện tử chuẩn bị cho mùa mua sắm Giáng sinh tại châu Âu. Thoạt nhìn, hai khung cảnh này chẳng liên quan gì đến nhau, nhưng chúng lại được kết nối bởi một sợi dây vô hình: logistics.

Đối với các nhà kinh doanh hàng kênh phân phối – những người cung cấp cho các chuỗi bán lẻ lớn, nền tảng thương mại điện tử và nhà phân phối sỉ – logistics đã âm thầm trở thành yếu tố quyết định thành công hay thất bại. Chỉ dựa vào giá rẻ hay chạy theo xu hướng tiêu dùng không còn đủ nữa. Chiến thắng giờ đây phụ thuộc vào việc ai có thể đưa hàng hóa vượt biên giới nhanh hơn, rẻ hơn và đáng tin cậy hơn. Logistics không còn là một chức năng hỗ trợ – mà đã trở thành trái tim của thương mại kênh phân phối.

Để hiểu vì sao logistics chiếm vị trí trung tâm, trước tiên cần nhìn lại sự thay đổi của thương mại toàn cầu. Cách đây một thập kỷ, phần lớn các nhà kinh doanh hàng kênh phân phối dựa vào một công thức đơn giản: sản xuất tại Trung Quốc, vận chuyển đường biển, lưu kho tại châu Âu hoặc Bắc Mỹ, rồi phân phối đến các cửa hàng bán lẻ. Mô hình đó hiệu quả, dễ dự đoán và có lợi nhuận.

Công thức này nay đã sụp đổ. Căng thẳng địa chính trị đã vẽ lại bản đồ thương mại. Thuế quan của Mỹ đối với hàng Trung Quốc buộc nhiều nhà kinh doanh phải chuyển nguồn cung sang Việt Nam, Ấn Độ, thậm chí Mexico. Tại châu Âu, các chính sách môi trường như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) buộc doanh nghiệp phải xem xét dấu chân carbon của từng container. Người tiêu dùng cũng đã thay đổi căn bản. Sau đại dịch, họ trở nên khó tính và thiếu kiên nhẫn hơn, đòi hỏi giá thấp, minh bạch và giao hàng ngay lập tức. Những áp lực hội tụ này đã biến logistics thành một chiến trường thực sự. Ai làm chủ được logistics, người đó làm chủ thị trường.

Đối với hàng kênh phân phối, hành trình logistics chưa bao giờ là đường thẳng. Nó bắt đầu từ khâu thu mua tại nhà máy ở châu Á, vượt đại dương, qua những thủ tục hải quan phức tạp, vào kho hàng, rồi mới đến cửa hàng bán lẻ hoặc sàn thương mại điện tử. Ở mỗi chặng, đều có cơ hội để tiết kiệm thời gian – hoặc để đánh mất nó.

Vận tải biển vẫn là xương sống của thương mại toàn cầu, là cách rẻ nhất để di chuyển khối lượng hàng hóa lớn. Nhưng sự mong manh của nó ai cũng biết. Năm 2021, sự cố tàu Ever Given chặn kênh đào Suez đã khiến hàng tỷ USD hàng hóa bị mắc kẹt trên biển. Vận tải hàng không, dù đắt đỏ, đã trở nên thiết yếu cho các lô hàng có giá trị cao hoặc cần gấp, đặc biệt trong các mùa ra mắt sản phẩm hoặc khi cần bổ sung hàng hóa kịp thời. Đường sắt đang âm thầm nổi lên như một lựa chọn thay thế trên hành lang Á – Âu, nhanh hơn đường biển nhưng rẻ hơn đường hàng không. Và vận tải đường bộ, dù ít hào nhoáng, vẫn là mắt xích không thể thiếu cho last-mile delivery, đưa hàng từ trung tâm phân phối đến kệ hàng và tận tay người tiêu dùng.

Kho bãi đã tiến hóa từ nơi lưu trữ đơn thuần thành một tài sản chiến lược. Vị trí kho hàng giờ đây ảnh hưởng trực tiếp đến nghĩa vụ thuế, tốc độ giao hàng và thậm chí cả mức độ hài lòng của khách hàng. Hà Lan và Bỉ, với hệ thống cảng và chính sách hoãn nộp VAT, từ lâu đã là trung tâm phân phối quyền lực của châu Âu. Ở châu Á, Singapore, Hong Kong và nay là Việt Nam giữ vai trò then chốt. Tại Mỹ, Los Angeles và New Jersey vẫn là cửa ngõ chủ đạo, nhưng các trung tâm nội địa như Chicago cũng quan trọng không kém. Khi thương mại điện tử thúc đẩy nhu cầu giao hàng trong ngày, các trung tâm micro-fulfillment đang trở thành xu hướng mới, chứng minh một sự thật đơn giản: trong thương mại ngày nay, tốc độ chính là năng lực cạnh tranh.

Nếu vận tải và kho bãi tạo thành phần vật chất của logistics, thì tuân thủ hải quan chính là mê cung thủ tục mà doanh nghiệp phải vượt qua. Mỗi quốc gia đều áp dụng quy định, tiêu chuẩn và bộ hồ sơ riêng. Liên minh châu Âu (EU) yêu cầu khai báo dữ liệu lô hàng qua ICS2 ngay cả trước khi hàng rời cảng, trong khi Mỹ bắt buộc sử dụng hệ thống ACE (Automated Commercial Environment). Sai sót ở đây rất tốn kém – không chỉ gây chậm trễ mà còn kéo theo phạt tiền, tịch thu và ảnh hưởng uy tín. Nhiều doanh nghiệp hiện dựa vào đại lý hải quan địa phương hoặc đại diện tài chính, đồng thời xây dựng đội ngũ nội bộ – đặc biệt về phân loại mã HS. Bởi chỉ một lô hàng ghi sai mã cũng có thể bị kẹt lại hàng tuần.

Ngoài hạ tầng và tuân thủ, logistics hiện đại vận hành dựa trên công nghệ. Hai mươi năm trước, một doanh nghiệp gửi hàng qua Thái Bình Dương chỉ có thể chờ đợi trong lo lắng. Ngày nay, thiết bị IoT, theo dõi vệ tinh và nền tảng ứng dụng AI cho phép quan sát trực tuyến theo thời gian thực, thậm chí dự báo tắc nghẽn tại hải quan Antwerp trước khi nó xảy ra. Công nghệ đã biến logistics từ một quy trình phản ứng thành một lợi thế chủ động. Đối với doanh nghiệp, câu hỏi không còn là “có nên số hóa không” mà là “làm nhanh đến mức nào”.

Một doanh nghiệp điện tử Mỹ là ví dụ điển hình cho việc logistics trở thành vũ khí cạnh tranh. Trước mức thuế nặng áp lên hàng nhập từ Trung Quốc, công ty này đã chuyển một phần nguồn cung sang Việt Nam và Malaysia. Để giảm chi phí tại Mỹ, họ trung chuyển hàng qua kho ngoại quan tại Mexico trước khi phân phối. Ở châu Âu, họ xây dựng hub tại Hà Lan, tận dụng chính sách hoãn nộp VAT để tối ưu dòng tiền. Đồng thời, doanh nghiệp này áp dụng dự báo bằng AI để nhận diện các đợt tăng nhu cầu theo mùa. Kết quả thật ấn tượng: chi phí nhập khẩu giảm 12%, tốc độ giao hàng cải thiện 30%, và toàn bộ hệ thống kinh doanh trở nên linh hoạt hơn trước các cú sốc tương lai. Trường hợp này chứng minh rằng khi logistics được xem như chiến lược chứ không chỉ là chi phí, nó sẽ trở thành nguồn sức mạnh cạnh tranh.

Đối với các nhà kinh doanh hàng kênh phân phối, logistics chính là động cơ vô hình quyết định thắng bại. Quản lý tốt, nó giúp giảm chi phí, tăng tốc độ và xây dựng lòng trung thành khách hàng. Quản lý kém, nó sẽ bào mòn lợi nhuận và làm tổn hại danh tiếng. Những doanh nghiệp sẽ thành công trong tương lai là những doanh nghiệp xem logistics là năng lực cốt lõi, không phải chức năng phụ trợ.

Trong một thế giới mà luật lệ thương mại thay đổi liên tục, có một sự thật không đổi: trong thương mại kênh phân phối, làm chủ logistics chính là làm chủ thị trường.

Chúng tôi rất cảm kích nếu bạn có thể chia sẻ blog của TGL với bạn bè của mình, những người quan tâm đến thông tin thị trường trực tiếp về ngành Logistics - Chuỗi cung ứng và các sự kiện kinh tế cập nhật khác.