By Eric Huang    Photo：CANVA

Bước vào năm 2025, các biến động kinh tế toàn cầu và rủi ro địa chính trị ngày càng tăng đã trở thành yếu tố trung tâm ảnh hưởng đến ngành logistics quốc tế. Những yếu tố này không còn chỉ là bối cảnh phụ trợ, mà đang định hình lại các giả định truyền thống về tính liên tục của chuỗi cung ứng, sự lưu thông tự do của thương mại quốc tế và khung vận hành – pháp lý hiện hành.

Nền kinh tế toàn cầu năm 2025 được đặc trưng bởi tốc độ tăng trưởng chậm và sự phân hóa rõ rệt giữa các khu vực. Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tăng trưởng GDP toàn cầu dự kiến đạt khoảng 3,0%, tuy nhiên chênh lệch giữa các khu vực là đáng kể. Hoa Kỳ dù đối mặt với lãi suất cao nhưng vẫn duy trì nhu cầu nội địa mạnh, với mức tăng trưởng ổn định khoảng 2,0%. Trái lại, châu Âu chỉ tăng trưởng khoảng 1,2% do chi phí năng lượng cao kéo dài và tình trạng phân cực chính trị. Trung Quốc thì đang trong quá trình điều chỉnh cơ cấu và chịu áp lực thương mại từ bên ngoài, dẫn đến phục hồi ở mức trung bình khoảng 4,5%.

Đáng chú ý, các thị trường mới nổi như Đông Nam Á, Ấn Độ và Mexico đang hưởng lợi từ xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng và dòng vốn đầu tư nước ngoài, trở thành động lực tăng trưởng chính của kinh tế toàn cầu.

Về mặt chính sách thương mại, Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu đã triển khai các sáng kiến mới nhằm củng cố ngành công nghiệp trong nước, kiểm soát tác động môi trường và tái cấu trúc lại trật tự thương mại toàn cầu. Vào tháng 4/2025, Hoa Kỳ mở rộng phạm vi thuế Mục 301, áp đặt mức thuế trừng phạt đối với tàu biển sản xuất tại Trung Quốc và tăng thuế đối với ô tô điện, thép và dệt may từ nhiều quốc gia châu Á. Trong khi đó, EU giới thiệu Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), sẽ có hiệu lực vào năm 2026, áp thuế carbon đối với hàng hóa phát thải cao nhập khẩu nhằm chuẩn hóa các tiêu chuẩn môi trường toàn cầu.

Những thay đổi này cho thấy chiến lược chuỗi cung ứng trong tương lai sẽ không còn chỉ dựa trên chi phí mà còn cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về môi trường và luật thương mại.

Giữa bối cảnh biến động nhanh về chính trị và quy định, ngành logistics toàn cầu đang chứng kiến những ảnh hưởng rõ rệt về mặt vận hành:
1. Tái cấu trúc chuỗi cung ứng và xu hướng "gần chuỗi" (nearshoring) đang tăng tốc. Dưới tác động của thuế quan và rủi ro chính trị, nhiều nhà nhập khẩu từ Mỹ và châu Âu đang chuyển một phần sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam, Ấn Độ, Mexico và Trung Mỹ để giảm thiểu rủi ro địa chính trị và chi phí. Đồng thời, an ninh của các tuyến vận chuyển quốc tế chính đã suy giảm đáng kể. Các cuộc xung đột ở vùng Biển Đỏ gây ra nhiều vụ tấn công tàu thương mại, buộc các tuyến hàng hải Á–Âu phải đi vòng qua Mũi Hảo Vọng, kéo dài thời gian vận chuyển từ 12–15 ngày và làm tăng chi phí vận chuyển cùng rủi ro giao hàng trễ. Căng thẳng tại eo biển Đài Loan cũng đẩy cao phí bảo hiểm và nhu cầu bảo hiểm rủi ro chính trị tại các tuyến vận tải Đông Á.

2. Hệ thống tuân thủ quy định thương mại quốc tế ngày càng phức tạp. EU đã triển khai Hệ thống Kiểm soát Nhập khẩu 2 (ICS2), yêu cầu khai báo điện tử toàn diện trước khi hàng đến. Cả Mỹ và EU cũng tiếp tục mở rộng danh sách trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu, khiến chi phí vận hành tăng và thời gian thông quan kéo dài.

Ngành logistics toàn cầu hiện đang trải qua bốn chuyển đổi sâu sắc:

A. Đa dạng hóa chuỗi cung ứng đã trở thành chuẩn mực mới. Doanh nghiệp tích cực xây dựng nhiều cơ sở sản xuất và tuyến vận chuyển thay thế để giảm rủi ro tập trung, dù việc này làm tăng chi phí và độ phức tạp.

B. Áp lực tuân thủ gia tăng. Các quy định như thuế carbon, lệnh trừng phạt và yêu cầu kiểm soát an ninh nâng cao đang đẩy cao chi phí tuân thủ, buộc doanh nghiệp đầu tư mạnh vào hệ thống quản lý quy định.

C. Thị trường cước vận tải biến động mạnh. Việc điều chỉnh tuyến, thiếu container và cú sốc địa chính trị làm biến động chi phí vận chuyển toàn cầu, buộc doanh nghiệp phải triển khai mô hình giá linh hoạt và chiến lược vận tải thích ứng.

D. Xu hướng "gần chuỗi" ngày càng nổi bật, nhất là với doanh nghiệp Mỹ và châu Âu. Việc đặt nhà máy tại các nước láng giềng ổn định chính trị như Mexico, Ba Lan, Việt Nam... giúp vừa giảm chi phí vừa mở ra cơ hội phát triển lâu dài.

Về chính sách, xu hướng tách rời giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ngày càng rõ nét. Mỹ thúc đẩy "Sản xuất tại Mỹ" và cấm các hợp đồng chính phủ với sản phẩm từ các quốc gia đối đầu, buộc doanh nghiệp tái thiết chuỗi cung ứng và mở rộng liên kết vùng với Mexico – hiện đang nổi lên như một trung tâm logistics mới.

Châu Âu thì xây dựng trật tự thương mại mới xoay quanh chính sách môi trường, với CBAM và quy định phát thải hàng hải nghiêm ngặt dần trở thành tiêu chuẩn thương mại quốc tế.

Tại châu Á, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) đã chính thức có hiệu lực, tăng cường liên kết thương mại trong khu vực Đông và Đông Nam Á. Ấn Độ cũng đang đẩy mạnh đàm phán các FTA với châu Âu và Canada, khẳng định vị thế là đối tác thương mại chiến lược toàn cầu.

Trong tương lai, thương mại và logistics toàn cầu sẽ mang tính đa cực và khu vực hóa hơn. Quản lý chuỗi cung ứng sẽ chú trọng hơn đến khả năng phục hồi, tính minh bạch và khả năng thích ứng. Quan hệ kinh tế giữa các quốc gia sẽ diễn ra trong thế cân bằng giữa cạnh tranh và hợp tác, mở ra một trật tự kinh tế toàn cầu đa lớp, phức tạp và đầy chuyển động.

Chúng tôi rất cảm kích nếu bạn có thể chia sẻ blog của TGL với bạn bè của mình, những người quan tâm đến thông tin thị trường trực tiếp về ngành Logistics - Chuỗi cung ứng và các sự kiện kinh tế cập nhật khác.