By Vincent Wen    Photo：CANVA

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu dịch chuyển nhanh chóng, Giấy chứng nhận xuất xứ (Certificate of Origin – C/O) đã trở thành một chứng từ cốt lõi không thể thiếu trong thương mại quốc tế. C/O không chỉ quyết định chế độ thuế quan và bảo đảm tuân thủ quy định xuất nhập khẩu, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn hành vi “rửa xuất xứ” / gian lận xuất xứ (origin laundering).

Cần nhấn mạnh rằng việc thay đổi cảng xuất khẩu hoặc trung chuyển qua một nước khác (ví dụ xuất qua Hong Kong) không làm thay đổi xuất xứ của hàng hóa. Xuất xứ được xác định dựa trên nơi sản xuất và việc công đoạn gia công, chế biến có đạt ngưỡng “chuyển đổi cơ bản” (substantial transformation) hay không, chứ không phải dựa trên địa điểm của cảng xuất.

Dưới đây là tổng quan về chức năng chính và tầm quan trọng của Giấy chứng nhận xuất xứ trong thương mại quốc tế:

1. Ensuring Accurate Origin Determination

2. Đảm bảo xác định đúng xuất xứ

Mục đích của Giấy chứng nhận xuất xứ là xác minh nơi sản xuất thực tế hoặc nơi diễn ra công đoạn gia công, chế biến trọng yếu của hàng hóa.

Nhiều doanh nghiệp hiểu nhầm rằng chỉ cần thay đổi địa điểm xuất khẩu (ví dụ Hong Kong, Dubai, Singapore) là có thể “đổi” được xuất xứ – đây là nhận định sai.

Theo thông lệ quốc tế, xuất xứ phụ thuộc vào nơi sản xuất thực tế và bản chất công đoạn gia công, chứ không phụ thuộc vào tuyến đường logistics hay điểm xuất hàng.

2. Compliance with International and Customs Regulations

3. Tuân thủ quy định quốc tế và pháp luật hải quan

Phần lớn các quốc gia yêu cầu hàng nhập khẩu phải kèm theo Giấy chứng nhận xuất xứ hợp lệ để bảo đảm nguồn gốc minh bạch và phù hợp với quy định pháp luật.

Nếu cơ quan hải quan phát hiện khai báo xuất xứ không thống nhất hoặc không đúng, doanh nghiệp có thể đối mặt với các hậu quả như:

• Bị truy thu thêm thuế,

• Bị phạt vi phạm hành chính,

• Bị buộc tái xuất / trả lại hàng,

• Bị đưa vào diện doanh nghiệp rủi ro cao trong hệ thống quản lý hải quan.

3. Ensuring Proper Tariff Treatment

4. Đảm bảo được hưởng đúng chế độ thuế quan

Trong khuôn khổ các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) hoặc các cơ chế khu vực như RCEP, ưu đãi thuế quan chỉ được áp dụng khi lô hàng có Giấy chứng nhận xuất xứ phù hợp và hợp lệ.

Khai báo sai, thiếu hoặc giả mạo xuất xứ có thể dẫn tới việc:

• Mất quyền hưởng ưu đãi thuế quan,

• Bị truy thu thuế theo mức thuế thông thường hoặc mức thuế cao hơn,

• Và trong nhiều trường hợp còn có thể bị xem là hành vi vi phạm pháp luật.

4. Preventing Origin Laundering and Trade Risks

5. Ngăn chặn “rửa xuất xứ” và giảm rủi ro trong thương mại

Hành vi “rửa xuất xứ” (origin laundering) làm méo mó thị trường và khiến doanh nghiệp đối mặt với rủi ro pháp lý nghiêm trọng.

Cơ quan hải quan không chỉ nhìn vào nước xuất khẩu, mà sẽ xem xét:

• Nguồn gốc nguyên liệu,

• Tính chất và mức độ các công đoạn gia công,

• Quy trình sản xuất thực tế,

để xác định xuất xứ cuối cùng của hàng hóa, chứ không dựa đơn thuần vào địa điểm trung chuyển hay nơi phát hành vận đơn.

5. Maintaining Fair Market Competition

6. Duy trì môi trường cạnh tranh công bằng trên thị trường

Nhiều quốc gia áp dụng thuế chống bán phá giá hoặc thuế tự vệ đối với sản phẩm đến từ một số xuất xứ nhất định.

Giấy chứng nhận xuất xứ giúp:

• Ngăn chặn hành vi lẩn tránh thuế chống bán phá giá, thuế tự vệ thông qua việc “mượn” xuất xứ của nước khác,

• Bảo đảm các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau trên nền tảng công bằng, tuân thủ đúng khung thuế quan áp dụng cho từng xuất xứ.

6. Enhancing Trade Transparency and Partner Trust

7. Tăng tính minh bạch và củng cố niềm tin với đối tác

Giấy chứng nhận xuất xứ được khai đúng và đầy đủ giúp nâng cao độ tin cậy của doanh nghiệp trong mắt khách hàng, nhà nhập khẩu và cơ quan quản lý.

Điều này góp phần giảm:

• Tranh chấp về nguồn gốc hàng hóa,

• Khiếu nại, yêu cầu bồi thường,

• Tổn hại đến mối quan hệ hợp tác do tranh cãi về xuất xứ gây ra.

7. Facilitating Traceability and Regulatory Oversight

8. Hỗ trợ truy xuất nguồn gốc và quản lý giám sát

Đối với các mặt hàng nhạy cảm như thực phẩm, dược phẩm và các vật liệu chuyên dụng, Giấy chứng nhận xuất xứ là một mắt xích quan trọng trong hệ thống truy xuất nguồn gốc và quản lý an toàn.

Thông qua C/O, cơ quan chức năng và đối tác có thể xác định:

• Lô hàng đến từ đâu,

• Quy trình sản xuất diễn ra tại quốc gia/vùng lãnh thổ nào,

• Và liệu có đáp ứng các tiêu chuẩn, quy định đặc thù hay không.

Conclusion
Kết luận

Giấy chứng nhận xuất xứ không chỉ là một thủ tục “cho đủ bộ hồ sơ” – mà là nền tảng cho tính minh bạch, công bằng và an toàn trong hoạt động thương mại toàn cầu.

Dù cảng xuất khẩu hay phương thức trung chuyển có thay đổi như thế nào, xuất xứ thực sự của hàng hóa vẫn chỉ được xác định dựa trên nơi sản xuất và mức độ gia công, chế biến, chứ không phải tuyến đường logistics.

Đối với các doanh nghiệp tham gia vận tải quốc tế và hoạt động xuất nhập khẩu, hiểu đúng quy tắc xuất xứ và quản lý tốt Giấy chứng nhận xuất xứ là điều thiết yếu để:

• Giảm thiểu rủi ro thương mại,

• Tránh các tranh chấp và xử phạt về sau,

• Và xây dựng uy tín dài hạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Chúng tôi rất cảm kích nếu bạn có thể chia sẻ blog của TGL với bạn bè của mình, những người quan tâm đến thông tin thị trường trực tiếp về ngành Logistics - Chuỗi cung ứng và các sự kiện kinh tế cập nhật khác.