By Eric Huang    Photo：CANVA

Khi tháng 5/2025 đến gần, ngành vận tải biển container toàn cầu, đặc biệt là tuyến xuyên Thái Bình Dương đang đứng trước ngã rẽ đầy phức tạp. Những biến động địa chính trị, sự biến động của cước vận tải, thay đổi liên minh toàn cầu và tái cấu trúc chuỗi cung ứng khiến việc đàm phán hợp đồng cước vận tải mới trong khu vực này diễn ra trong bối cảnh đầy bất ổn. Một trong những yếu tố gây xáo trộn lớn nhất hiện nay là chiến lược thương mại và thuế quan được tái thiết lập và leo thang bởi cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Việc ông quay lại Nhà Trắng đã kéo theo một loạt chính sách mới liên quan đến Mục 301, đánh vào các tàu được đóng tại Trung Quốc, làm tăng chi phí và rủi ro cho toàn ngành.

Đầu năm 2025, Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) đề xuất chính sách theo Mục 301 áp dụng mức phí cảng cao (có thể lên tới 1,5 triệu USD mỗi tàu) đối với các tàu đóng tại Trung Quốc khi cập cảng Hoa Kỳ. Mặc dù chính sách này được xây dựng để đáp trả các khoản trợ cấp và sự thống trị của Trung Quốc trong ngành đóng tàu, nhưng tác động lan rộng hơn nhiều. Theo CMA CGM, hơn một nửa số tàu container toàn cầu được đóng tại Trung Quốc, và chính sách này khiến chi phí vận hành cho hầu hết các hãng tàu lớn đang hoạt động tại cảng Mỹ bị tăng lên.

Tác động cụ thể bao gồm:

• Chi phí bị đẩy sang chủ hàng: Nếu chính sách được áp dụng, các khoản phí này có khả năng sẽ được các hãng tàu chuyển sang cho BCOs (chủ hàng hưởng lợi), làm tăng giá cơ sở trong các cuộc đàm phán cước.
   
• Điều chỉnh tuyến vận chuyển: Một số hãng tàu có thể cắt giảm tần suất ghé cảng Mỹ hoặc tái bố trí đội tàu, đặc biệt là những tàu phụ thuộc nhiều vào nhà máy đóng tàu Trung Quốc, gây nên việc đổi về năng lực vận chuyển tại tuyến Thái Bình Dương.
   
• Thúc đẩy loại bỏ tàu cũ hoặc chuyển sang thuê tàu: Các hãng có thể đẩy nhanh việc loại bỏ các tàu cũ đóng tại Trung Quốc hoặc chuyển sang mô hình thuê tàu để giảm tiếp xúc với rủi ro thuế quan.
   

Tình trạng chưa rõ ràng về thời điểm, khả năng thực thi và các tranh chấp pháp lý đang khiến các cuộc đàm phán thêm phần rối ren. Hầu hết các hãng tàu đều chuẩn bị nhiều kịch bản giá khác nhau để đón đầu quyết định cuối cùng của USTR vào tháng 4, ngay trước kỳ đàm phán hợp đồng tháng 5.

Liên minh hãng tàu và sự tan rã của 2M

Thị trường vận tải container trước đây phụ thuộc nhiều vào các liên minh như THE Alliance, Ocean Alliance và 2M để phối hợp chia sẻ tàu và phân bổ năng lực. Tuy nhiên, việc liên minh 2M giữa MSC và Maersk sẽ chính thức tan rã vào năm 2025 đã tạo ra một làn sóng bất ổn mới. Maersk đang chuyển hướng sang tích hợp chuỗi cung ứng, trong khi MSC tăng cường đầu tư vào vận tải thuần túy, khiến cục diện cạnh tranh tuyến xuyên Thái Bình Dương thay đổi đáng kể.

Hệ quả chính:

• Khó dự đoán năng lực vận chuyển: Không còn sự phối hợp chặt chẽ trong liên minh, từng hãng tàu có thể thực hiện các điều chỉnh năng lực của mình một cách đột ngột hoặc thường xuyên, dẫn đến sự biến động mạnh của giá cước giao ngay và ảnh hưởng trực tiếp đến hợp đồng dài hạn.
   
• Trò chơi quyền lực về giá: MSC, với chiến lược mở rộng độc lập và tích cực mua thêm tàu, có thể hạ giá để giành thị phần, phá vỡ sự ổn định của giá cước cố định.
   
• Khó khăn trong chia sẻ thiết bị và chi phí nhiên liệu: Sự tan rã liên minh ảnh hưởng đến khả năng chia sẻ năng lực hồi tàu, kết nối feeder và quản lý chi phí nhiên liệu, đây là tất cả là yếu tố then chốt trong cấu trúc giá cước thương lượng.
   

Do đó, nhiều chủ hàng đang lựa chọn phân bổ hàng hóa qua nhiều hãng tàu thay vì chỉ phụ thuộc vào một đối tác trong liên minh, ngay cả khi phải trả giá cao hơn, nhằm tránh rủi ro gián đoạn dịch vụ.

Biến động giá cước và xu hướng thị trường

Theo các nghiên cứu về sự biến động giá cước container, các thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến hãng tàu mà còn lan rộng tới chu kỳ đầu tư đóng tàu, sản lượng cảng, thị trường tài chính và cả giá nguyên liệu thô. Sau giai đoạn giá cao kỷ lục trong đại dịch, thị trường container bước vào năm 2024 với tình trạng dư thừa năng lực, dẫn đến giá cước giao ngay giảm liên tục, đặc biệt là trên tuyến Thái Bình Dương.

Các điểm nổi bật:

• Giá cước giao ngay giảm mạnh: Chỉ số World Container Index của Drewry ghi nhận mức giảm 9%/tuần trên tuyến châu Á–bờ Tây Hoa Kỳ và 7% trên tuyến bờ Đông vào đầu năm 2025.
   
• Rút năng lực trên tuyến Thái Bình Dương: Để ứng phó với giá giảm, các hãng đã giảm số chuyến, khiến năng lực tuyến Thái Bình Dương giảm khoảng 3% từ tháng 12/2024 đến tháng 3/2025.
   
• Nhu cầu yếu làm tăng tính bất định: Với thuế quan đang chờ áp dụng và tâm lý tiêu dùng suy yếu, các nhà nhập khẩu do dự trong việc cam kết sản lượng, ưu tiên sự linh hoạt dù phải trả giá cao hơn mỗi đơn vị.
   

Trong bối cảnh đó, hợp đồng tháng 5/2025 nhiều khả năng sẽ được định giá cao hơn so với giá giao ngay, đặc biệt là với hợp đồng cố định đảm bảo năng lực vào mùa cao điểm (quý 3 và đầu quý 4). Những chủ hàng cần sự ổn định sẽ chấp nhận trả giá cao, trong khi các hợp đồng linh hoạt sẽ gắn với cơ chế điều chỉnh như BAF (phụ phí nhiên liệu) hoặc cơ chế TSA để thích ứng với biến động.

Bức tranh kinh tế vĩ mô và chiến lược điều chỉnh

Môi trường kinh tế vĩ mô tiếp tục là yếu tố chính ảnh hưởng đến các điều khoản hợp đồng vận tải. Dù một số doanh nghiệp tỏ ra lạc quan về sự ổn định trong 12 tháng tới, nhưng mức độ bất định vẫn ở mức cao:

• Các CFO doanh nghiệp tầm trung bị ảnh hưởng nặng: 65% cho biết đang tái đàm phán với nhà cung cấp như một chiến lược để đối phó với thuế quan và lạm phát chi phí đầu vào.
   
• Chiến lược xuất khẩu của Trung Quốc đang thay đổi: Trước các biện pháp thương mại trừng phạt từ Mỹ, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc chuyển hướng xuất khẩu sang thị trường khác hoặc thông qua các trung tâm trung chuyển, ảnh hưởng đến lưu lượng container xuyên Thái Bình Dương và chiến lược tái định vị container rỗng.
   
• Chuyển đổi số tăng tốc: Tự động hóa, dự báo nhu cầu bằng AI và hợp đồng blockchain ngày càng phổ biến trong quá trình thương lượng và thực thi hợp đồng, đặc biệt ở các công ty áp dụng công cụ quản lý rủi ro thế hệ mới.
   

Dự báo cho thấy tăng trưởng thương mại toàn cầu năm 2025 sẽ ở mức khiêm tốn, với sự phân hóa rõ rệt theo khu vực. Giao thương với Đông Nam Á và Mỹ Latinh được kỳ vọng sẽ tăng khi doanh nghiệp đa dạng hóa nguồn cung, trong khi tuyến Trung Quốc–Mỹ có thể chững lại hoặc giảm nhẹ, nhất là ở các nhóm hàng chịu thuế cao.

Điều chỉnh chiến lược của hãng tàu:

• Tăng năng lực tuyến Đại Tây Dương: Một số hãng đang chuyển tàu sang tuyến Đại Tây Dương, với mức tăng 10,6% năng lực từ tháng 12/2024 đến tháng 3/2025, làm giảm lượng tàu tại Thái Bình Dương và hỗ trợ mặt bằng giá hợp đồng cao hơn.
   
• Tuyến Viễn Đông–Châu Âu vẫn ổn định: Dù không liên quan trực tiếp đến giá cước Thái Bình Dương, tuyến này hấp dẫn các tàu dư thừa, góp phần ổn định giá chung.
   
• Phá dỡ tàu và trì hoãn bàn giao: Rủi ro địa chính trị (như các mối đe dọa khi đi qua Biển Đỏ) và phí cảng cao đối với tàu Trung Quốc có thể khiến các hãng tàu đẩy nhanh việc phá dỡ hoặc trì hoãn nhận tàu mới, từ đó dần siết nguồn cung.
   

Do đó, các hãng tàu được dự đoán sẽ yêu cầu tăng GRI (tăng giá cước chung) trong quá trình thương lượng hợp đồng, đặc biệt là các tuyến bị ảnh hưởng bởi thuế quan, tắc nghẽn hoặc mất cân đối container.

Dựa trên toàn bộ phân tích ở trên, có thể hình dung ba kịch bản chính sẽ xuất hiện trong kỳ đàm phán hợp đồng tháng 5/2025:

Kịch bản A: Định giá theo rủi ro (Khả năng cao nhất)

• Các hợp đồng cước cố định sẽ cao hơn giá giao ngay từ 15–25%, phản ánh phí rủi ro do bất ổn thuế quan, thiếu ổn định tuyến và chi phí nhiên liệu.
   
• Chủ hàng sẵn sàng trả thêm để đảm bảo năng lực vận chuyển trong mùa cao điểm.

Kịch bản B: Định giá theo mô hình kết hợp (Hybrid)

• Áp dụng hợp đồng với phần cước cố định cộng phần biến động linh hoạt (floating surcharge) để giảm thiểu rủi ro cho cả hai bên.
   
• Phù hợp với các chủ hàng vừa cần ổn định vừa yêu cầu linh hoạt trong quản lý chi phí.

Kịch bản C: Trì hoãn hoặc rút gọn đàm phán

• Một số chủ hàng trì hoãn ký hợp đồng dài hạn, chuyển sang hợp đồng ngắn hạn hoặc theo quý, chờ rõ ràng hơn về chính sách thuế quan và tình hình thị trường.
   
• Tăng phụ thuộc vào giá giao ngay và mô hình đấu thầu theo lô nhỏ.
   

Kết luận

Thị trường vận tải container xuyên Thái Bình Dương trong năm 2025 đang bị chi phối bởi một loạt yếu tố bất định từ địa chính trị, chính sách thương mại, năng lực thừa đến các thay đổi trong liên minh vận tải. Trong bối cảnh đó, đàm phán hợp đồng tháng 5/2025 sẽ không còn là bài toán về giá đơn thuần, mà là bài toán chiến lược giữa chi phí, rủi ro và năng lực đảm bảo.
Chủ hàng cần xác định rõ ưu tiên và ổn định hay linh hoạt để xây dựng cấu trúc hợp đồng phù hợp, trong khi các hãng tàu sẽ tiếp tục tận dụng sức mạnh chiến lược từ tái cơ cấu đội tàu và định vị giá trị mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Chúng tôi rất cảm kích nếu bạn có thể chia sẻ blog của TGL với bạn bè của mình, những người quan tâm đến thông tin thị trường trực tiếp về ngành Logistics - Chuỗi cung ứng và các sự kiện kinh tế cập nhật khác.