By Martina Kao    Photo：CANVA

1. Bối cảnh: Sự trỗi dậy của ngành sản xuất tại Việt Nam

Khi chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn và căng thẳng thương mại Mỹ - Trung leo thang, Việt Nam đang nhanh chóng nổi lên như một trung tâm sản xuất thay thế quan trọng. Với vị trí địa lý chiến lược, môi trường chính trị ổn định và chính sách mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài, Việt Nam đã thu hút sự quan tâm lớn từ các nhà giao dịch toàn cầu. Về mặt chính sách kinh tế, Việt Nam theo đuổi chính sách thị trường mở và đã ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Với lợi thế lao động giá rẻ, chi phí lao động tại Việt Nam thấp hơn nhiều so với Trung Quốc, đặc biệt hấp dẫn với các ngành sử dụng nhiều lao động. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng như cảng biển và khu công nghiệp đang được xây dựng nhanh chóng, cải thiện hiệu quả vận chuyển.

2. Tập trung ngành: Ngành sản xuất nào đang chuyển sang Việt Nam?

1. Sản phẩm điện tử: Ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam đang phát triển mạnh, trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Các tập đoàn như Samsung, Qualcomm, Infineon và Amkor đã chọn Việt Nam làm trung tâm sản xuất và lắp ráp, với tổng vốn đầu tư hàng tỷ USD. Dự kiến đến cuối năm 2024, ngành bán dẫn Việt Nam sẽ đạt quy mô hơn 6,16 tỷ USD, khẳng định vị thế là trung tâm sản xuất bán dẫn toàn cầu.

2. Ngành dệt may: Do chiến tranh thuế quan Mỹ - Trung, nhiều nhà sản xuất đã chuyển dây chuyền sang Việt Nam nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Việt Nam hiện là quốc gia xuất khẩu hàng may mặc lớn thứ hai thế giới, chiếm 9% tổng kim ngạch xuất khẩu và vượt qua Ấn Độ.

3. Nội thất và sản phẩm gỗ: Trong năm 2020 và đầu 2021, Việt Nam vươn lên là nhà xuất khẩu đồ gỗ lớn thứ hai thế giới, thậm chí vượt Trung Quốc để trở thành nhà cung cấp số 1 vào thị trường Mỹ. Năm 2020, xuất khẩu nội thất của Việt Nam sang Mỹ đạt 7,4 tỷ USD, tăng 31% so với năm trước; trong khi Trung Quốc giảm 25% còn 7,33 tỷ USD.

3. Lợi thế và thách thức của Việt Nam khi thay thế Trung Quốc

 Lợi thế:

• Quan hệ thương mại Việt - Mỹ ngày càng khăng khít, giúp kim ngạch xuất khẩu tăng vọt.

• Năm 2022, Mỹ nhập khẩu từ Việt Nam gần 127,5 tỷ USD, tăng đều qua từng năm.

• Cơ cấu dân số vàng với khoảng 70% dân số trong độ tuổi lao động giúp Việt Nam có lợi thế cạnh tranh dài hạn.

• Nhiều ngành đã xây dựng được chuỗi cung ứng hoàn chỉnh.

• Chính sách “gia công thân thiện” của Mỹ thúc đẩy doanh nghiệp dịch chuyển vào Việt Nam, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao như bán dẫn.

Thách thức:

• Nhiều công ty đổ vào cùng lúc khiến cung vượt cầu, dẫn đến hiện tượng “nóng quá mức”.

• Năng lực sản xuất chưa theo kịp, gây trễ đơn hàng, tắc nghẽn chuỗi cung ứng.

• Thiếu hụt nhân lực công nghệ cao, đặc biệt trong ngành bán dẫn – cần đầu tư đào tạo sâu rộng.

• Cơ sở hạ tầng còn yếu so với Trung Quốc, như hệ thống logistics, cảng biển, khu công nghiệp.

• Chính sách và quy định kỹ thuật chưa ổn định, khiến doanh nghiệp quốc tế còn dè dặt trong đầu tư dài hạn.

4. Bài học cho thương nhân quốc tế

• Chất lượng là nền tảng cạnh tranh: Giá rẻ không đủ – cần kiểm soát chất lượng và nâng cấp quy trình.

• Đa dạng hóa chuỗi cung ứng: Không nên phụ thuộc hoàn toàn vào Việt Nam. Hãy cân nhắc Ấn Độ, Indonesia – đặc biệt ở các lĩnh vực như xe điện, trí tuệ nhân tạo.

• Xây dựng thương hiệu & chuẩn hóa sản xuất: Thoát khỏi mô hình OEM, hướng tới tiêu chuẩn quốc tế để vượt rào cản thương mại.

• Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu: Ngoài Mỹ, châu Âu, Nhật Bản – cần mở rộng sang các quốc gia đang phát triển, nuôi dưỡng tầng lớp trung lưu tiêu dùng ổn định.

• Đầu tư vào cơ sở & nhân lực tại Việt Nam: Tận dụng các FTA của Việt Nam để mở rộng sang EU và Nhật Bản, tạo vòng lặp kích cầu xuất khẩu và nâng cao năng lực cạnh tranh.

5. Kết luận: Triển vọng tương lai của Việt Nam

Việt Nam đang trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành trung tâm sản xuất toàn cầu mới nhờ lợi thế địa lý, kinh tế và chính sách. Tuy vẫn còn những rào cản, tiềm năng của Việt Nam là không thể phủ nhận. Với các nhà giao dịch quốc tế, tích hợp Việt Nam vào chiến lược chuỗi cung ứng toàn cầu là bước đi then chốt để thích ứng với thời kỳ bất định hiện nay.

Chúng tôi rất cảm kích nếu bạn có thể chia sẻ blog của TGL với bạn bè của mình, những người quan tâm đến thông tin thị trường trực tiếp về ngành Logistics - Chuỗi cung ứng và các sự kiện kinh tế cập nhật khác.