By Nick Lung    Photo：CANVA

Bulk cargo (hàng rời) là chỉ những loại hàng được đổ trực tiếp vào hầm tàu mà không có bao bì, kiện, hay pallet. Thường đây là các loại nguyên liệu thô có tính chảy hoặc di chuyển được với khối lượng lớn, như ngũ cốc, than đá, cát, bột khoáng hoặc nguyên liệu dạng lỏng. Loại hàng này được đưa vào và lấy ra khỏi hầm tàu theo từng khối lượng lớn bằng trọng lực hoặc thiết bị cơ giới, và thường được vận chuyển bằng tàu chở hàng rời (bulk carrier), tàu chở dầu (tanker) hoặc tàu chở hóa chất (chemical tanker).
Ngược lại, break bulk cargo (hàng bách hóa/hàng rời bao kiện) là hàng được vận chuyển theo “từng đơn vị/kiện hàng”. Dù không dùng container, nhưng vẫn có bao bì hoặc được bó/buộc thành kiện, như thùng gỗ, hàng đặt trên pallet, bó thép, cuộn giấy, v.v… và được cẩu bốc, di chuyển từng kiện bằng thiết bị nâng hạ.

Phương thức tác nghiệp của hai loại này khác nhau rất rõ. Hàng rời sử dụng các thiết bị như cần cẩu hút (suction crane), gầu ngoạm (grab), băng tải (conveyor belt) để “xếp dỡ khối lượng lớn”, cho phép bốc/dỡ một lượng nguyên liệu rất lớn trong thời gian ngắn. Trong khi đó, break bulk cargo phải cẩu bốc từng kiện, di chuyển và sắp xếp từng đơn vị hàng, quy trình mang tính thủ công cao hơn và tốn nhiều thời gian hơn. Từ khâu chằng buộc, gia cố đến bố trí vị trí trong hầm, tất cả đều phải được lên kế hoạch chuyên nghiệp, khiến việc xử lý break bulk phức tạp và tốn nhân lực hơn hàng rời rất nhiều.

Về chi phí và rủi ro, hàng rời thường có chi phí đơn vị thấp hơn do mức độ cơ giới hóa cao, nhưng vì không có bao bì nên dễ bị ảnh hưởng bởi ẩm mốc, nhiễm bẩn hoặc lẫn tạp chất. Break bulk cargo thì chi phí cao hơn, cần nhiều nhân công hơn, đồng thời phải đối mặt với các rủi ro như va đập, trượt, dịch chuyển trọng tâm trong suốt hành trình. Nếu không được chằng buộc, gia cố đúng cách – đặc biệt trong điều kiện sóng gió – xác suất hư hỏng hàng hóa sẽ càng cao.

Về phạm vi áp dụng, hàng rời phù hợp với các loại nguyên liệu đồng nhất, số lượng lớn, có tính chảy tự nhiên như ngũ cốc, bột, quặng. Break bulk cargo thường được dùng cho các loại hàng đặc biệt không thể đưa vào container, như máy móc cỡ lớn, thép thanh dài, bột giấy (pulp) hoặc kiện hàng có hình dạng bất quy tắc; phù hợp với những lô hàng khối lượng không quá lớn nhưng kích thước hoặc hình dạng đặc thù.

Ngoài ra, thiết kế tàu cũng khác nhau. Tàu chở hàng rời thường có kết cấu hầm tàu tương đối đơn giản, chủ yếu là miệng hầm lớn và hầm sâu, thuận tiện cho việc xếp dỡ khối lượng lớn. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi yêu cầu cao hơn trong tính toán nước dằn (ballast), cân bằng ổn định tàu và mật độ chất xếp trong hầm. Ngược lại, tàu chở break bulk thường chú trọng vào kết cấu nhiều boong (multi-deck), trang bị cần cẩu, cần trục hoặc boom trên tàu để xử lý các loại hàng có kích thước và trọng lượng khác nhau, từ đó tạo ra sự linh hoạt cao trong khai thác.

Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng cảng cũng là một điểm khác biệt quan trọng. Những cảng có khả năng xử lý hàng rời thường được trang bị hệ thống thiết bị xếp dỡ hàng rời quy mô lớn và khu vực kho bãi, silo lưu trữ phù hợp, đồng thời có yêu cầu nghiêm ngặt về kiểm soát bụi và ô nhiễm. Cảng xử lý break bulk cargo cần có đủ không gian bãi, thiết bị nâng hạ chuyên dụng và dụng cụ gia cố/chằng buộc hàng. Mức độ hoàn thiện của cơ sở hạ tầng cảng thường trực tiếp quyết định việc lựa chọn phương thức vận chuyển, đồng thời ảnh hưởng đến chi phí và hiệu quả vận hành tổng thể.

Chúng tôi rất cảm kích nếu bạn có thể chia sẻ blog của TGL với bạn bè của mình, những người quan tâm đến thông tin thị trường trực tiếp về ngành Logistics - Chuỗi cung ứng và các sự kiện kinh tế cập nhật khác.