Thương mại tam giác là phương thức giao dịch giữa nhà nhập khẩu và nhà xuất khẩu trong đó có sự tham gia của một bên trung gian thứ ba (ví dụ: doanh nghiệp trong nước) mua hàng từ nhà cung cấp ở nước thứ ba rồi bán lại cho người mua ở nước ngoài. Hàng hóa có thể được giao thẳng từ nhà cung cấp đến người mua, hoặc tái xuất qua quốc gia của bên trung gian. Mô hình này cho phép bên trung gian thu lợi nhuận từ chênh lệch giá đồng thời bảo vệ bí mật thương mại của nhà cung cấp gốc.

Các loại hình thương mại tam giác hiện đại phổ biến

1. Thương mại tái xuất
   Quốc gia A sản xuất hàng và xuất sang Quốc gia B.
   Quốc gia B không tự sản xuất mặt hàng đó nhưng đóng vai trò trung tâm thương mại, tái xuất sang Quốc gia C và hưởng chênh lệch giá.

Ví dụ:

• Điện tử sản xuất tại Trung Quốc → tái xuất qua Hồng Kông → sang Hoa Kỳ.

• Phụ tùng ô tô từ Đức → trung chuyển qua Singapore → sang Indonesia.
  Hồng Kông, Singapore và Dubai là những ví dụ kinh điển về các trung tâm tái xuất.

2. Thương mại gia công / Thanh toán tam giác
   Quốc gia A cung cấp nguyên liệu → Quốc gia B thực hiện gia công → thành phẩm xuất sang Quốc gia C.
   Tuy nhiên, thanh toán có thể được chuyển trực tiếp từ C về A, hoặc do một công ty ở nước thứ ba thanh toán.

Ví dụ:
Nhật Bản cung cấp linh kiện → Việt Nam lắp ráp → xuất sang châu Âu → lợi nhuận được quyết toán tại trụ sở chính ở Nhật.
Mô hình này rất phổ biến trong các tập đoàn đa quốc gia, như các nhà sản xuất điện thoại thông minh và ô tô lớn.

3. Thương mại tam giác nhằm tránh thuế hoặc né biện pháp hạn chế thương mại
   Để vượt hàng rào thuế quan, rào cản thương mại hoặc lệnh trừng phạt chính trị, doanh nghiệp có thể dùng một nước thứ ba làm trung gian — thường gọi là “rửa xuất xứ”.
   Ví dụ:
   Quốc gia A bị cấm vận thương mại với Quốc gia C.
   Doanh nghiệp sử dụng Quốc gia B làm trung gian: A → B → C.
   Hàng cuối cùng đến C nhưng chứng từ ghi “B” là nước xuất khẩu.
   Hiện nay nhiều quốc gia/khu vực siết chặt kiểm soát hành vi rửa xuất xứ. Nhà nhập khẩu thường phải cung cấp C/O – giấy chứng nhận xuất xứ; nếu không có có thể bị áp thuế cao hoặc phạt.

Vì sao sử dụng thương mại tam giác?
• Bảo vệ bí mật kinh doanh:
Bên trung gian có thể không muốn người mua biết nhà sản xuất thực sự để tránh bị “đi vòng”.
• Tận dụng chuyên môn nghiệp vụ:
Khai thác kinh nghiệm, kiến thức kỹ thuật và mạng lưới thương mại quốc tế của bên trung gian để thúc đẩy giao dịch.
• Tạo biên lợi nhuận:
Bên trung gian sinh lời thông qua hợp đồng mua–bán dù hàng hóa không hề đi vào lãnh thổ của họ.

Đặc điểm và chức năng của thương mại tam giác
• Sản phẩm của toàn cầu hóa: Phản ánh sự phân công trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
• Gia tăng giá trị: Tạo thêm giá trị thông qua tái xuất hoặc gia công.
• Tính linh hoạt cao: Hỗ trợ doanh nghiệp né rào cản thương mại hoặc hạn chế vận chuyển.
• Rủi ro: Phát sinh vấn đề về thuế, C/O và tuân thủ pháp lý.

Ghi chú bổ sung
“Tờ khai thương mại tam giác” chỉ phương thức mà doanh nghiệp trong nước mua hàng từ nước thứ ba và bán lại cho người mua ở nước ngoài.
Mặc dù hàng không đi vào thị trường nội địa, doanh nghiệp trong nước vẫn thực hiện khai báo hải quan.
Trước đây, mô hình này thường cần hai bộ tờ khai và hai lần thông quan riêng biệt.
Tuy nhiên, nếu đáp ứng một số điều kiện (ví dụ: hàng container được xử lý tại cùng một terminal logistics), doanh nghiệp có thể sử dụng “tờ khai nhập–xuất kết hợp” để thông quan một bước, giúp tiết kiệm đáng kể thời gian.