By Nick Lung    Photo：CANVA

Trước làn sóng tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu và nhu cầu giảm thiểu rủi ro địa chính trị, bản đồ chuỗi cung ứng Đông Nam Á đang trải qua một sự chuyển dịch mạnh mẽ. Trong bối cảnh này, Philippines với lợi thế địa lý, nguồn tài nguyên và vị thế chiến lược đang dần trở thành tâm điểm chú ý của Mỹ, Nhật Bản và các đồng minh phương Tây. Từ những dự án đường sắt lớn đến hợp tác chiến lược quốc tế, Philippines đang tích cực hướng tới việc trở thành trung tâm then chốt của chuỗi cung ứng khu vực thông qua cơ chế đa phương.

1. Địa chiến lược và Chính sách hỗ trợ – Hợp tác đa phương xây dựng trung tâm chuỗi cung ứng

Philippines đang từng bước trở thành nhân tố chiến lược trong tiến trình phi tập trung chuỗi cung ứng của các đồng minh lớn như Mỹ và Nhật. Tại hội nghị thượng đỉnh tay ba năm 2024, Mỹ, Nhật Bản và Philippines đã nhất trí tăng cường hợp tác chuỗi cung ứng nickel, thúc đẩy Philippines trở thành nguồn cung khoáng sản quan trọng ngoài Trung Quốc. Bên cạnh đó, Bộ trưởng Thương mại Mỹ nhấn mạnh đầu tư vào năng lực lắp ráp và kiểm định bán dẫn (A&T) nhằm thu hút dòng vốn từ Mỹ.

Cụ thể, dự án Hành lang Kinh tế Luzon của Philippines nhận được sự hỗ trợ đầu tư trong khuôn khổ G7 và hợp tác Mỹ – Nhật. Dự án bao gồm hạ tầng đường sắt, cảng biển và kết nối logistics, hướng đến nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng.

Song song, Bộ Thương mại và Công nghiệp Philippines (DTI) cũng đang thúc đẩy hình ảnh quốc gia như một trung tâm logistics. Bằng việc giảm cước vận tải, áp dụng vận đơn điện tử, xây dựng chiến lược logistics quốc gia và đầu tư vào giáo dục – đào tạo, DTI muốn tăng cường hợp tác giữa nhà nước và doanh nghiệp để tối ưu hiệu suất logistics.

2. Dịch chuyển sản xuất và Cơ hội đầu tư – Mở rộng năng lực và đa dạng hóa chuỗi cung ứng

Cạnh tranh địa chính trị Mỹ – Trung đang đẩy nhanh xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng sản xuất, và Philippines nổi lên như lựa chọn mới cho các doanh nghiệp Mỹ và Nhật. Ví dụ, ba công ty bán dẫn và điện tử (hai của Mỹ và một của Nhật) đã chuyển hướng đầu tư tổng cộng 1,6 tỷ USD vào các khu công nghiệp của Philippines. Các dự án này dự kiến đi vào vận hành toàn diện từ năm 2026, tạo ra 2.500 – 6.000 việc làm.

Các doanh nghiệp Nhật thông qua Phòng Thương mại & Công nghiệp Osaka và các đoàn tại Okayama cũng đang tích cực tìm kiếm cơ hội hợp tác sản xuất và tích hợp chuỗi cung ứng tại Philippines, trải rộng trên các lĩnh vực điện tử, y tế và linh kiện ô tô.

Khu công nghiệp lớn đầu tiên của Philippines – First Philippine Industrial Park (FPIP) tại Batangas, do Sumitomo dẫn dắt, hiện có 37 doanh nghiệp Nhật hoạt động, cung cấp khoảng 70.000 việc làm. FPIP đang tiếp tục được mở rộng và nâng cấp thông minh, bao gồm mở rộng dịch vụ điện toán đám mây và trung tâm dữ liệu.

3. Đổi mới công nghệ và Chuỗi cung ứng bền vững – Phát triển song hành giữa Trí tuệ và Xanh hóa

Ngành logistics và chuỗi cung ứng Philippines đang chứng kiến một cuộc cách mạng công nghệ. AI, machine learning và nền tảng tự động hóa thông minh được áp dụng rộng rãi trong dự báo tồn kho, tối ưu hóa tuyến đường và bố trí kho thông minh. Ví dụ, FAST Logistics Group đã giảm đáng kể phát thải CO₂ và nâng cao hiệu quả vận tải nhờ sử dụng năng lượng mặt trời, trạm sạc tự xây dựng và hệ thống tối ưu hóa dựa trên AI.

Về chính sách, Philippines đã tích hợp yếu tố phát triển chuỗi cung ứng bền vững vào tiêu chuẩn mua sắm công (bao gồm tác động môi trường và xã hội), đồng thời đáp ứng các xu hướng quốc tế như yêu cầu của EU về công bố dữ liệu phát thải carbon và điều kiện lao động. Điều này giúp tăng sức cạnh tranh cho các nhà cung ứng Philippines trên thị trường quốc tế và mở ra nhiều cơ hội hợp tác có giá trị gia tăng cao.

4. Thách thức và Rào cản chuyển đổi – Hạ tầng, thể chế và rủi ro khí hậu vẫn còn hiện hữu

Dù có nhiều cơ hội, Philippines vẫn đối mặt với các hạn chế cấu trúc. Theo nghiên cứu của một viện nghiên cứu trong nước, dù Philippines được hưởng lợi từ mức thuế nhập khẩu thấp vào Mỹ (trung bình khoảng 19%) và các ưu đãi dành cho ngành bán dẫn – điện tử, song khó có thể thu hút vốn ngoại lâu dài nếu không cải thiện hạ tầng và năng lực sản xuất.

Biến đổi khí hậu cũng là mối đe dọa lâu dài. Philippines thường xuyên hứng chịu thiên tai như bão và lũ lụt, gây thách thức lớn cho nông nghiệp, logistics và khả năng phục hồi chuỗi cung ứng.

Triển vọng và Điều kiện để bứt phá

Philippines sở hữu vị trí địa lý chiến lược, thị trường logistics đang phát triển, nguồn nhân lực ngày càng hấp dẫn và tài nguyên quan trọng được đồng minh quốc tế chú ý – tất cả tạo nên nền tảng để trở thành trung tâm chuỗi cung ứng khu vực. Tuy nhiên, để chuyển hóa các lợi thế sẵn có thành kết quả cụ thể, Philippines cần vượt qua nhiều rào cản.

Trước hết, Philippines hiện đang hưởng lợi từ chính sách thương mại mới của Mỹ với mức thuế xuất khẩu và ưu đãi được xác định rõ ràng, đặc biệt có lợi thế trong ngành điện tử và bán dẫn. Ngoài ra, Philippines đang đàm phán với Mỹ, Nhật, Anh, Hàn Quốc và các nước khác để hợp tác “thoát Trung” trong lĩnh vực khai thác và tinh luyện khoáng sản chiến lược như nickel, củng cố đa dạng hóa và khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng.

Thêm vào đó, Bộ trưởng Thương mại Mỹ và nhiều nhà đầu tư quốc tế hàng đầu đã kêu gọi đầu tư vào năng lực lắp ráp – kiểm định bán dẫn (A&T) tại Philippines, đồng thời thúc đẩy phát triển logistics và hạ tầng trọng yếu trong Hành lang Kinh tế Manila – Luzon. Đây sẽ là căn cứ quan trọng cho dòng vốn, công nghệ và nhân lực. Cùng với sự tăng trưởng nhanh của thị trường logistics – với tốc độ CAGR hơn 5,8%, quy mô dự kiến đạt 18 tỷ USD năm 2024 và có thể vượt 31 tỷ USD trong tương lai – Philippines đang vẽ nên bức tranh tiềm năng lớn cho chuỗi cung ứng khu vực.

Tuy nhiên, tiềm năng này vẫn có giới hạn. Philippines hiện vướng các nút thắt như hạ tầng chưa đồng bộ, tắc nghẽn giao thông, cảng và kho bãi kém hiệu quả. Quản trị chuỗi cung ứng chưa được ứng dụng rộng rãi tại cấp doanh nghiệp và SME, mức độ số hóa thấp, cần đẩy nhanh chuyển đổi số. Ngoài ra, áp lực chi phí và vấn đề cung cấp năng lượng (đặc biệt năng lượng sạch và nguồn điện ổn định) cũng có thể cản trở dòng vốn đầu tư nước ngoài.

Để Philippines thực sự trở thành trung tâm chuỗi cung ứng tương lai, cần song song tăng cường:

• Phát triển hạ tầng: bao gồm cảng biển, mạng lưới giao thông và khu logistics thông minh;

• Tối ưu môi trường thể chế và kinh doanh: cải cách hệ thống thu hút đầu tư, giảm rào cản thủ tục và nâng cao hiệu quả kinh doanh;

• Năng lượng và hỗ trợ số hóa: phát triển năng lượng sạch, thúc đẩy 5G và công nghệ chuỗi cung ứng thông minh;

• Nguồn nhân lực và quản trị chuỗi cung ứng: tăng cường đào tạo, ứng dụng dữ liệu và triển khai IoT.

Philippines đang đặt nền móng vững chắc để trở thành trung tâm chuỗi cung ứng trong tương lai. Ngắn hạn, quốc gia này có thể đóng vai trò “plus-one” trong dịch chuyển chuỗi cung ứng, đặc biệt ở khoáng sản chiến lược và sản xuất có giá trị cao. Tuy nhiên, nếu đi kèm các nâng cấp toàn diện về hạ tầng, thể chế và chuyển đổi số, Philippines hoàn toàn có thể vươn lên trở thành trung tâm chuỗi cung ứng khu vực với tầm ảnh hưởng chiến lược trong dài hạn.

Chúng tôi rất cảm kích nếu bạn có thể chia sẻ blog của TGL với bạn bè của mình, những người quan tâm đến thông tin thị trường trực tiếp về ngành Logistics - Chuỗi cung ứng và các sự kiện kinh tế cập nhật khác.